دوره قاجاریه در ایران با پادشاهی آغا محمدخان (در حدود سال ۱۱۷۳ش) آغاز شد و پس از یک دوره کوتاه پادشاهی موسس این سلسله، نوبت به جانشینان وی رسید. سلسله قاجاریه تا فروپاشی آن توسط رضاخان در سال ۱۳۰۴ش به حیات خود ادامه داد و در این مدت هفت تن به پادشاهی رسیدند: ۱- آغا محمد خان ۲- فتحعلیشاه ۳- محمد شاه ۴- ناصرالدین شاه ۵- مظفرالدین شاه ۶- محمدعلی شاه ۷- احمدشاه.
دوران طولانی صد و چند ساله ای که قاجارها بر ایران حکومت کردند، تحولات و رویدادهای بسیاری در ایران رخ داد. رهبران قاجار ابتدا قدرت خود را از نظام قبیله ای آغاز کردند، سرانجام به عنوان پادشاهان ایرانی در سطح جهان شناخته شدند.
انگلیسیها و روسها که همواره مترصد فرصت بودند تا در ایران نفوذ کنند و به مقاصد خود دست یابند، در این دوران به اهداف خود رسیدند. در ادامه فهرست قراردادهایی که پادشاهان این دوره از تاریخ ایران با سایر کشورها و یا با تبعه دیگر کشورها منعقد نموده اند را مشاهده می کنید.
پادشاه ایران | نام قرارداد | نماینده ایران | کشور مقابل | تاریخ انعقاد قرارداد |
فتحعلی شاه | فین کن اشتاین | میرزا رضاخان قزوینی | فرانسه- ناپلئون | ۱۲۲۲ق/ ۱۸۰۷م |
مجمل | میرزا شفیع خان مازندرانى | انگلیس- سرهار فورد جونز | ۱۲۲۴ق/ ۱۸۰۹م | |
مفصل | صدارت میرزا محمد شفیع مازندرانی | انگلیس- سر گور اوزلی | ۱۲۲۷ق/ ۱۸۱۲م | |
گلستان | میرزا ابوالحسن خان ایلچی | روسیه- ردیشچوف (ردیشخوف)وساطت سرگور اوزلی | ۱۲۲۸ق/ ۱۸۱۳م | |
تهران | صدارت میرزا محمد شفیع مازندرانی | انگلیس- الیس | ۱۲۲۹ق/ ۱۸۱۴م | |
ارزنه الروم اول | میرزا تقی خان فراهانی (شمیم، ص۱۱۵)- میرزا محمدعلی خان مستوفی الممالک (روابط خارجی مهدوی، ص۲۲۹) | عثمانی- محمد امین پاشا (شمیم، ص۱۱۵) رئوف پاشا (روابط خارجی مهدوی، ص۲۲۹) | ۱۲۳۸ق/ ۱۸۲۳م | |
ترکمنچای | میرزاعبدالحسنخان و آصفالدوله | روسیه- ایوان پاسکویچ | ۱۲۴۳ق/۱۸۲۸م | |
محمدشاه | ارزنه الروم دوم | میرزا تقی خان وزیر نظام- (امیر کبیر) | انورافندی | ۱۲۶۳ق/ ۱۸۴۷م |
ناصرالدین شاه | پاریس | فرخ خان امین الملک | انگلیس- لرد کولی | ۱۲۷۳ق/ ۱۸۵۷م |
تلگراف | میرزا حسین خان مشیر الدوله | انگلیس | ۱۲۷۹ق/ ۱۸۶۲م | |
رویتر | میرزا حسین خان سپهسالار | انگلیس- بارون جولیوس دو رویتر | ۱۲۸۹ق/ ۱۸۷۲م | |
کشتیرانی در کارون | میرزا علیاصغرخان امینالسلطان | انگلیس- کمپانی برادران لینچ | ۱۳۰۶ق/ ۱۸۸۸م | |
لاتاری | میرزا ملکم خان | انگلیس- یوزی دو کار دوئل | ۱۳۰۶ق/ ۱۸۸۹م | |
بانک شاهنشاهی | میرزا علی اصغرخان امینالسلطان | انگلیس- بارون جولیوس دو رویتر | ۱۳۰۶ق/ ۱۸۸۹م | |
توتون و تنباکو | صدارت میرزا علی اصغرخان امینالسلطان | انگلیس- ماژور جرالد تالبوت و امضای وزیر مختار انگلیس در ایران، سرهنری درومند ولف | رجب ۱۳۰۷ق/ مارس۱۸۹۰م | |
بانک استقراضی | صدارت میرزا علی اصغرخان امینالسلطان | روسیه- پولیاکف و رافالویچ | شوال ۱۳۰۷ق/ مه ۱۸۹۰م | |
آخال | میرزا سعیدخان مؤتمنالملک | روسیه- ایوان زینوویف | ۱۲۹۸ق/۱۸۸۱م | |
امتیاز نفت شمال | محمدولی خان خلعتبری | ۱۳۱۳ق/ ۱۸۹۶م | ||
احمدشاه | امتیاز نفت شمال | محمدولی خان سپهسالار | روسیه- خوشتاریا | ۱۳۳۴ق/ ۱۹۱۶م |
۱۹۱۹ | وثوق الدوله | انگلیس- سر پرسی کاکس | ۱۳۳۷ق/۱۹۱۹م | |
۱۹۲۱ | مشاورالممالک | روسیه- ارگی چیچرین ل.کاراخان | ۱۳۴۰ق /۱۹۲۱م |
قرارداد با تبعه سایر کشورها:
پادشاه ایران | نام قرارداد | نماینده ایران | طرف قرارداد | تاریخ انعقاد قراداد |
مظفرالدین شاه | دارسی | علی اصغر خان امین السلطان | دارسی- انگلیس | ۱۳۱۹ق /۱۹۰۱م |
قرارداد کشورها درباره ایران:
پادشاه ایران | نام قرارداد | کشورها (طرفین قراداد) | تاریخ انعقاد قرارداد |
محمدعلی شاه | ۱۹۰۷ | روسیه و انگلیس(سرادوارد گری) | ۱۳۲۵ق /۱۹۰۷م |
احمد شاه | ۱۹۱۵ | روسیه و انگلیس (سرادوارد گری) | ۱۳۳۳ق /۱۹۱۵م |
برست لیتوفسک | روسیه با آلمان و اتریش | ۱۳۳۶ق /۱۹۱۸م |

موضوع قراردادها:
فین کن اشتاین: مدرنسازی ارتش قاجار، برگرداندن گرجستان به ایران و مجبور ساختن روسیه به واگذار نمودن آنجا
مجمل: ایجاد اتحاد نظامی و بر طرف کردن هرگونه خطری که ممکن بود از طریق ایران متوجه هندوستان شود.
مفصل: ایجاد اتحاد نظامی و بر طرف کردن هرگونه خطری که ممکن بود از طریق ایران متوجه هندوستان شود.
گلستان: جدا شدن برخی از ایالتهای شمال شرقی از ایران
تهران: بر طرف کردن هرگونه خطری که ممکن بود از طریق ایران متوجه هندوستان شود.
ارزنه الروم اول: حل مسائل مرزی
ترکمنچای: خانات ایروان و نخجوان به روسیه واگذار شد و ایران حق کشتیرانی در دریای خزر را از دست داد.
پاریس: جدا شدن هرات و استقلال افغانستان
تلگراف: تأسیس خط تلگراف لندن- هندوستان از طریق ایران و خلیج فارس
رویتر: واگذاری امتیاز ساختن هرگونه راه و راه آهن و سد از دریای مازندران تا خلیج فارس و بهرهبرداری از همه معادن ایران (بجز طلا و نقره) …
کشتیرانی در کارون: آزادی کشتیرانی در رود کارون را از مصب تا اهواز برای کشتیهای بازرگانی
لاتاری: امتیازنامه تأسیس قمارخانه در ایران
بانک شاهنشاهی: امتیاز تأسیس بانک شاهنشاهی
توتون و تنباکو: امتیاز تجارت توتون و تنباکو به مدت پنجاه سال به تالبوت اعطا گردید.
بانک استقراضی: امتیاز تأسیس بانک استقراضی
آخال: تعیین مرزهای دو کشور در مناطق ترکمننشین شرق دریای خزر
امتیاز نفت شمال: اجازه استخراج نفت در تنکابن و کجور و کلارستاق مازندران
امتیاز نفت شمال: امتیاز استخراج نفت به مدت ۹۹ سال و امتیاز کشف استخراج نفت وگاز طبیعی و قیر و موم طبیعی معدنی” را در حوزه ایالات گیلان و مازندران و استرآباد (به استثنای محال و نقاطی که به موجب فرمان ناصرالدین شاه به محمدولی خان خلعت بری واگذار شده بود ) به مدت ۷۰ سال به خوشتاریا
۱۹۱۹: زمام امور مالیه و ارتش ایران در اختیار مستشاران انگلیس قرار می گرفت.
۱۹۲۱: مسائل ارضی، مالی، اقتصادی، نظامی و سیاسی- نقض عهدنامه های دوران رژیم تزاری روسیه با ایران
دارسی: امتیاز حفاری و استخراج نفت
۱۹۰۷: تقسیم ایران به سه منطقه تحت نفوذ روسیه، انگلیس و بی طرف
۱۹۱۵: تقسیم ایران به دو منطقه تحت نفوذ روسیه و انگلیس
برست لیتوفسک: لزوم تخلیه کامل خاک ایران از نیروهای روسیه و عثمانی
منابع:
ایران در دوره سلطنت قاجار، علی اصغر شمیم
تاریخ روابط خارجی ایران: از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم (۱۵۰۰-۱۹۴۵)، عبدالرضا هوشنگ مهدوی
تاریخ ایران از آغاز تا انقراض قاجاریه، حسن پیرنیا و عباس اقبال آشتیانی
عصر بی خبری یا تاریخ امتیازات در ایران، ابراهیم تیموری
دانلود فایل پی دی اف